Zoals ik al eerder aangaf op deze blog, werd ik een tijdje terug betrokken bij de renovatieplannen van de Antwerpse Harmonie. Die vraag kwam toentertijd uiteraard niet uit de lucht vallen. Ze was het gevolg van veel studiewerk uit 2007 toen ik in mijn vrije uren sleutelde aan een grondige bouwstudie van alle gebouwen uit het patrimonium van de “Société Royale d’Harmonie d’Anvers” . Het zomerlokaal van deze club, “De Harmonie” genoemd in de volksmond, is het enige gebouw dat nog min of meer intakt bewaard bleef en dat mettertijd een haast iconische status kreeg in het Antwerpse stadslandschap. Goed zichtbaar, gelegen naast de drukke Mechelse Steenweg, komt iedere bezoeker van de stad die langs daar zich naar het centrum begeeft, het gebouw tegen.
Wat velen echter niet weten is dat het huidige pand in feite het resultaat is van een zeer grondige verbouwing uit 1890 van het oorspronkelijke zomerlokaal. Met een zomerlokaal wordt een soort lusthof bedoeld, waar rijke stakkerds van aardse geneugten zoals een wandeling in het park en een streepje muziek van op de kiosk. De term geldt als oppositie voor winterlokaal, waarmee eerder een klassieke concertzaal werd bedoeld die kon worden verwarmd en waar dus in de winter optredens plaats konden vinden.
De zaal werd oorspronkelijk gebouwd in 1846 naar een ontwerp van de jonge Pierre Dens, de latere stadsarchitect. Aangezien het om een zomerlokaal ging, was in het oorspronkelijke lastenboek geen sprake van een concertzaal, maar van een balzaal, waar na de openluchtconcerten en het vuurwerk, bals konden plaatsvinden. De Harmonie van Antwerpen was dus oorspronkijk een balzaal die bovendien dwars georiënteerd stond op de as van de huidige zaal die in het verlengde van het park ligt. Je komt centraal binnen vanuit het park en het podium ligt voor je. In het eerste gebouw was dit rechts of links van de entree. Helemaal zeker weten we dat laatste niet (vandaar de verwarring links OF rechts) omdat er geen enkel oorspronkelijk grondplan bewaard bleef.
Het is dus een hypothese, maar wel een heel aannemelijke, die je kunt trekken op basis van de verbouwingsplannen uit 1890 zoals die zich in het Stadsarchief van Antwerpen bevinden. Er is uiteraard nog veel meer te vertellen over deze zaal. Maar dat, beste lezer, kunt u zelf ontdekken, in het zopas verschenen wetenschappelijk artikel in de recentste jaargang (Nr 36) van de ‘Gentse Bijdragen tot de Interieurgeschiedenis”. Als u niet in het hele boekwerk geïnteresseerd zou zijn, kunt u het altijd hier en volledig online per artikel bestellen. Veel leesplezier.
Bron beeldmateriaal: http://www.atelierkempethill.com/ – het bureau dat de renovatie van De Harmonie begeleidt.
