Omdat de danswandeling in Leuven op 21 december plaatsvindt naar aanleiding van 10 jaar Naragonia, heb ik opnieuw mijn onderzoek vastgepakt. Omdat er een heel zomer tussenzat, begin je dan best met het opnieuw doornemen van de reeds verworven inzichten. De afstand in tijd schept een nieuwe blik en al doende duiken zowaar enkele verrassingen op.
Zoals deze vermelding in een archiefstuk dat zich in het Leuvense Stadsarchief bevindt van een zekere “L. Coppola – Sur la voie publique avec un piano – Rue de le Tuerie – de façon permanente”. Het betreft een register uit 1885 waarin alle aanvragen voor het spelen van publieke bals in het Leuvense werden genotteerd. De reeks loopt van 1875 tot 1903 ononderbroken door en is wellicht een gevolg van een verstrengde gemeentewet (die ik alsnog niet kon achterhalen) op openbare bals uit 1875.
Verwonderen doet zulks niet, aangezien in tal van andere Belgische steden omtrend dezelfde periode eveneens een verstrenging van de wetgeving aangaande publieke bals merkbaar is. In een artikelenreeks voor Mechamusica opperde ik al dat dit wellicht een gevolg was van de explosieve toename van de mechanische draaiorgels in danszalen rond die tijd. De Kloosterstraat te Antwerpen telde op een gegeven moment niet minder dan 14 danszalen, waarvan er 11 met een draaiorgel waren uitgerust. Dat dit in dichtbevolkte volkswijken voor de nodige overlast zorgde behoeft geen betoog.
In diverse archieven trof ik de afgelopen jaren de gevolgen hiervan aan, meestal in de vorm van dit soort registers. Ze leveren op eerste gezicht een schier onuitputtelijke bron van informatie op over het het fenomeen van de bal publique, maar in de praktijk is de informatie wellicht toch maar fragmentarisch. Ten minste wanneer je een beeld zou willen krijgen van de balcultuur in het algemeen. Een bal was – uitgaande van dit soort registers namelijk maar publiek wanneer het:
a) Toegankelijk was voor iedereen
b) Als dusdanig werd aangegeven en dus genoteerd werd
Bals georganiseerd door overheden of verenigingen vielen niet onder deze regelgeving. In het eerste geval omdat ze meestal gratis waren en in het tweede geval omdat ze enkel toegankelijk waren voor de leden van de vereniging en hun partners en kinderen. Al kon de interpretatie van deze regels lokaal wel sterk verschillen. Voor Leuven vermoed ik echter dat ze vrij liberaal werden toegepast. Het lijkt me namelijk onwaarschijnlijk dat er in een jaar als 1885 in de studentenstad Leuven slechts 28 bals zouden hebben plaatgehad in niet minder dan 18 officieel erkende danszalen die de stad telde rond die tijd. Een uitbater van zulks een gelegenheid zou er bij wijze van sreken ‘het zout op zijn pattaten’ niet mee hebben verdiend, dat spreekt.
Maar wat heeft de illustere Luigi Copolla in Leuven anno 1885 te zoeken? Zoals uit de informatie blijkt vond hij samen met zijn compaan Luigi Camillo (zou het een voorvader van de illustere Don Camillo betreffen?) met een piano in de Slachthuisstraat op de kassei zijn broodwinning. “De façon permanente”, wat zoveel betekent als dat beide Italianen wellicht een soort bedelmuzikanten waren die met een tingeltangel ten dans speelden in de straten van Leuven, en meer bepaald in de arbeiderswijk rond het slachthuis.
Italiaanse bedelmuzikanten waren rond 1885 zeker geen zeldzaamheid in onze contreien. Het betrof niet zelden immigranten op doortocht naar Amerika. Om het geld voor de overtocht bij elkaar te krijgen verdienden ze de kost als straatmuzikanten. De hele stamboom van de Copolla’s is mij niet bekend, maar Francis Ford Copolla’s vader was wel een muzikant. Hij voorzag The Godfather – Part I van de dansmuziek voor de huwelijksscène. Een typische Tarantella als je het ons vraagt. Het feit dat hij zo precies een dansdeuntje weet te kiezen voor een dergelijke scène, wijst er misschien op dat één van zijn voorvaderen de stiel in Leuven in de vingers kreeg. Wie weet?
Wordt ongetwijfeld vervolgd.
Beeldgebruik:
Archieffoto: Stadsarchief Leuven MA 4286
Foto dansers bij orgel: Het geheugen van Nederland