Auteur: Cor Vanistendael

De Musketiers doen het weer

Balboekje_Grand_Theatre_Gand_Ca_1860_002

Herinnert u zich nog het giswerk rond de ‘Mousquetaires’? Het betrof een vermelding van een dans op het dansprogramma van het bal op 20/08/1861 waaraan we een reeksje bijdragen wijdden. In de eerste bijdrage uit de reeks hadden we het in deze termen over deze dans, waarvan ik toen vermoedde dat het of een quadrille of een cotillon figuur betrof. Toen ik echter een paar weken geleden eens nagingen in google welke andere websites het onder meer over balboekjes hebben in het Nederlands, kwam ik o.a. bij de website van deftig vermaak uit.

Mij helemaal onbekend voor het overige, maar wat blijkt nu? Het balboekje in kwestie vermeldt opnieuw een “Mousquetaire”. Deze keer wordt de dans echter expliciet als Contredanse aangeduid. Het was met andere woorden ook in 1861 wellicht een quadrille die men bedoelde. Gezien de prominente plaats die de contredanses op dit programma van de Theatre de Gand (de opera) bekleden en de vermelding van de Redowa, kun je het boekje met een vrij grote graad van zekerheid dateren na 1846. Wellicht niet veel later, aangezien er dan wellicht ook nog andere ‘Slavische’ dansennamen op het programma hadden gestaan die in het kielzoch van de Polka na 1844 in de Parijse danszalen werden geïntroduceerd om vervolgens een wereldwijde triomftocht aan te vatten. Wat overigens te denken van de Contredanse ‘Artevelde’ zonder twijfel een locale compositie. Iemand bekend met de componist? Wellicht de moeite waard om eens in Gent rond te gaan snuffelen!

Fotoreportage van het 18de-eeuws bal in Antwerpen

Gisterenavond was er een erg leuk bal in het Elzenveld in Antwerpen. Speciaal voor de gelegenheid had men Lieven Baert en Jonathan Talbott over laten komen. En wie de heren kent, weet dat deze combinatie staat als een huis wanneer het gaat om 18de-eeuws dansrepertoire. Passeerden de revue: verschillende contradansen van D’Aubat Saint-Flour, die toevallig ook in het handschrift van de Sint-Lucas Gilde terecht kwamen. Daarnaast nog enkele vermakelijke Playforts ‘en collonne’. Wie er bij was (en er waren niet minder dan 150 dansers komen opdagen) kende ‘a most splendid evening’. Met dank aan Karel Moens, Thimoty De Paepe en Stadsklanken 18 voor de organisatie en Tjorven Klein voor de Foto’s

Na al die jaren…

Affiche_Stadsklanken_18_Detail

Is het volgende week eindelijk zo ver. Signoôr in China ofte De Chinêsche Pomona, een Nederlandstalig zangspel uit 1761, geschreven en gecomponeerd in Antwerpen, wordt opnieuw uitgevoerd. Wat dit nieuws op deze blog over danscultuur komt te doen? Eenvoudigweg: tijdens de research voor het Museum Vleeshuis ontdekte ik de orgininele partituren van deze opera samen met nog veel ander zeer interessant materiaal in het archief van het Sint-Lucas Instituut (De Academie) in Antwerpen. Sindsdien werkt één doctorandus verder op deze opera’s en nu blijkt dus ook aan het conservatorium van Antwerpen een ploegje muzikanten en hopelijk ook dansers aan de slag te zijn gegaan.

Een andere vondst van die dag, een handschrift met dansmuziek ca 1720 – 1760, kreeg ondertussen een plaats in de opstelling van het Museum Vleeshuis. En laatst meldde Wouter Vandenabeele me dat hij enkele melodieën uit dat handschrift gebruikt in zijn lessen. Volgende week donderdag wordt de opera in het Kasteel van Hingene opgevoerd onder regie van Sigrid ’t Hooft. We kijken er alvast enorm naar uit. Vooral ook naar de dansscènes. Voor zij die er niet bij kunnen zijn: er is zaterdagavond een heus 18de-eeuws bal in het Elzenveld. Volledig gratis.

Allen daarheen!

Meer info: www.stadsklanken18.be

Deel 4: Je vindt een organisator

SAA_MA#1099_1861_bewerkt

Ons bal van 20/08/1861 vond plaats ter gelegenheid van de Kunstfeesten van dat jaar en werd ‘aangeboden’ door de Stad Antwerpen. Het verbaast daarom ook niet dat er zich in het Stadsarchief van Antwerpen informatie bevond die verband hield met de organisatie van het feest. Met name het archieffonds MA#1099 dat alle informatie over de gemeentefeesten bevat, netjes geklasseerd per jaar, bleek een interessante bron. Zo bleek er een heuse commissie te zijn samengeroepen die het bal moest organiseren. De leden van deze commissie waren:

  • Président: M. O. Günther
  • Secrétaire : M. A de Boe
  • Membres : C.H. Schäfer, G. Guffens, J. Jorsen G. D’Hanis, G. Pauwels, H. De Vries.
  • Note: les membres de cette commission porteront comme signe distinctif un nœud bleu & blanc.

Verdere nota’s of rekeningen over de gehele organisatie ontbreken helaas, waardoor het onmogelijk is om meer in detail te kunnen vertellen over de gang van zaken en de bekommernissen van deze heren. Het laatste zinnetje echter, geeft aan dat de leden wellicht ook een functie hadden tijdens het bal zelf. Welke functie dat was weten we uiteraard niet voor 100% zeker, maar het zou ons niet verbazen indien dit niet de fameuze balcommissarissen zouden zijn. Een balcommissaris was de noodzakelijke ‘go between’ tussen de dansers en de orkestleider.

Aangezien het orkest enkele meters boven de dansvloer stond opgesteld moest er iemand praktisch gesproken voor zorgen dat er een signaal vertrok van op de dansvloer naar boven dat de dansers klaar stonden voor de dans. Dit was vooral van belang bij de quadrilles waar er in formatie werd gedanst, maar ook bij walsen en polka’s vertrok men graag gelijk met de muziek en allemaal te samen.

Om dit plaatje helemaal te doen kloppen liet de arrangeur van dansmuziek de echte start van de muziek, steeds vooraf gaan door een ‘openingszin’ die de dansers alvast vertrouwd maakte met de stemming en het ritme van de dans die volgde. Wie de walsen van Strauss kent, is vertrouwd met dit fenomeen, maar je zult het ook altijd aantreffen bij andere dansmuziek uit dezelfde periode.

Om de balcommissarissen herkenbaar te maken droegen zij dus een zeer zichtbaar insigne. Het merkwaardigste van al is natuurlijk dat een paar van deze wit-blauwe knopen waarover sprake ook werkelijk werden bewaard. (Met dank aan het Stadsarchief Antwerpen, MA#3158)

Beeldgebruik: Stadsarchief Antwerpen