Gisterenavond was er een erg leuk bal in het Elzenveld in Antwerpen. Speciaal voor de gelegenheid had men Lieven Baert en Jonathan Talbott over laten komen. En wie de heren kent, weet dat deze combinatie staat als een huis wanneer het gaat om 18de-eeuws dansrepertoire. Passeerden de revue: verschillende contradansen van D’Aubat Saint-Flour, die toevallig ook in het handschrift van de Sint-Lucas Gilde terecht kwamen. Daarnaast nog enkele vermakelijke Playforts ‘en collonne’. Wie er bij was (en er waren niet minder dan 150 dansers komen opdagen) kende ‘a most splendid evening’. Met dank aan Karel Moens, Thimoty De Paepe en Stadsklanken 18 voor de organisatie en Tjorven Klein voor de Foto’s
Categorie: Dansvormen
Deel 4: Je vindt een organisator
Ons bal van 20/08/1861 vond plaats ter gelegenheid van de Kunstfeesten van dat jaar en werd ‘aangeboden’ door de Stad Antwerpen. Het verbaast daarom ook niet dat er zich in het Stadsarchief van Antwerpen informatie bevond die verband hield met de organisatie van het feest. Met name het archieffonds MA#1099 dat alle informatie over de gemeentefeesten bevat, netjes geklasseerd per jaar, bleek een interessante bron. Zo bleek er een heuse commissie te zijn samengeroepen die het bal moest organiseren. De leden van deze commissie waren:
- Président: M. O. Günther
- Secrétaire : M. A de Boe
- Membres : C.H. Schäfer, G. Guffens, J. Jorsen G. D’Hanis, G. Pauwels, H. De Vries.
Note: les membres de cette commission porteront comme signe distinctif un nœud bleu & blanc.
Verdere nota’s of rekeningen over de gehele organisatie ontbreken helaas, waardoor het onmogelijk is om meer in detail te kunnen vertellen over de gang van zaken en de bekommernissen van deze heren. Het laatste zinnetje echter, geeft aan dat de leden wellicht ook een functie hadden tijdens het bal zelf. Welke functie dat was weten we uiteraard niet voor 100% zeker, maar het zou ons niet verbazen indien dit niet de fameuze balcommissarissen zouden zijn. Een balcommissaris was de noodzakelijke ‘go between’ tussen de dansers en de orkestleider.
Aangezien het orkest enkele meters boven de dansvloer stond opgesteld moest er iemand praktisch gesproken voor zorgen dat er een signaal vertrok van op de dansvloer naar boven dat de dansers klaar stonden voor de dans. Dit was vooral van belang bij de quadrilles waar er in formatie werd gedanst, maar ook bij walsen en polka’s vertrok men graag gelijk met de muziek en allemaal te samen.
Om dit plaatje helemaal te doen kloppen liet de arrangeur van dansmuziek de echte start van de muziek, steeds vooraf gaan door een ‘openingszin’ die de dansers alvast vertrouwd maakte met de stemming en het ritme van de dans die volgde. Wie de walsen van Strauss kent, is vertrouwd met dit fenomeen, maar je zult het ook altijd aantreffen bij andere dansmuziek uit dezelfde periode.
Om de balcommissarissen herkenbaar te maken droegen zij dus een zeer zichtbaar insigne. Het merkwaardigste van al is natuurlijk dat een paar van deze wit-blauwe knopen waarover sprake ook werkelijk werden bewaard. (Met dank aan het Stadsarchief Antwerpen, MA#3158)
Beeldgebruik: Stadsarchief Antwerpen
Opernball in Wenen 2010
Op 11 februari 2010 vindt in Wenen het wereldberoemde operabal plaats. Dit bal is één van de enige overgebleven die nog steeds bij traditie plaats vindt in het operagebouw zelf. Hiervoor wordt de hele parterre met een balvloer op stellingen dichtgelegd, net zozeer als de orkestbak en de scène. Het is zeker niet het bal met langste traditie in Wenen, aangezien het, met veel onderbrekingen, pas sinds 1877 plaatsvindt en pas onder de naam Opernball sinds 1935, maar het is ondertussen wel uitgegroeid tot het meest prestigieuze evenement in zijn soort.
Het is bovendien een echt debutantenbal, waarvoor er uiterst streng wordt geselecteerd.Dat gebeurt om te beginnen door je in te schrijven bij dansscholen Erlmayer of Mühlsiegel. Vervolgens worden er ‘voordans sessies’ gehouden en uiteindelijk krijg je de bevestiging of je erbij bent of niet. Dat was ten minste zo tot verleden jaar, toen men besloot om ieder jaar de opdracht van de openingsceremonie uit te besteden aan een andere dansschool, eventueel ook van buiten Wenen. Wie al eens een virtueel kijkje wil gaan nemen kan hier terecht. Wie het geluk heeft de Oostenrijkse TV (ORF) te ontvangen of de Bayerische Rundfunk (BRF) kan het hele spektakel live meemaken mét kundige commentaren. Auf Deutsch, natürlich!
Reeks: “De geschiedenis van één bal”
Sommige mensen vragen mij wel eens hoe je iets terugvindt over bals uit het verleden. De komende weken zal op deze blog een reeks verschijnen waarbij ik via een case study zo veel mogelijk verbanden zal trachten te leggen tussen verschillende bronnen die over bals bestaan. Ik ga dieper in zowel op een geïsoleerde bron zoals het balboekje, als op de meer systematische, administratieve bronnen die vaak onthutsend veel informatie bevatten.
Concreet gaat het om een Bal dat op 20 augustus 1861 plaatsvond in de Antwerpse Variété Schouwburg aan het Mechelse Plein. De gelegenheid waarom dit bal plaatsvond, waren de kunstfeesten die dat jaar bijzonder uitbundig werden gevierd met allerhande festiviteiten in de hele stad. Ik kwam de onverhoopt rijke bronnen over dit bal in de loop der jaren eerder bij toeval op het spoor. Door systematisch archieffoto’s te nemen van alle stukken uit de dossiers in diverse archieven en door deze achteraf systematisch te inventariseren en te klasseren, ontstonden bijna als vanzelf verbanden.
De hulp van software zoals Copernic Desktop Search, die geïndexeerd zoeken op tekst mogelijk maken, was daarbij cruciaal. Dergelijke programma’s zoeken immers over de bestanden en teksten heen in alle documenten op de harde schijf van je computer. En plots, na vele jaren, duikt Copernic dan voor jou verborgen verbanden op die je met je gewone mensengeheugen nooit had gelegd. Een beetje zoals de Pensieve uit Harry Potter als het ware. Zo ontstaan door automatisatie van het zoekproces mooie, straffe of zelfs ontroerende verhalen over bals uit vervlogen tijden, zoals dit ene uit 1861.
Hier vind je alle delen van deze reeks terug:
Reeks: “De geschiedenis van één bal” (inleiding)
Reeks: “De geschiedenis van één bal” – Deel 1: Je vindt een balboekje
Reeks: “De geschiedenis van één bal” – Deel 2: Je vindt een danszaal
Reeks: “De geschiedenis van één bal” – Deel 3: Je vindt een ooggetuigenverslag
Reeks: “De geschiedenis van één bal” – Deel 4: Je vindt een organisator